Kachryatun kamaal कचऱ्यातून कमाल-Kachryatun Kamal by Arvind Gupta

Kachryatun kamaal

कचऱ्यातून कमाल-Kachryatun Kamal by Arvind Gupta 

ArivaMd gauptaa yaaMnaI iva&aana KaoLNyaaMvar Aajavar DJanaavar paustakox ilaihlaI Aahota. tyaaMnaI SaMBarahUna AiQakx paustakxaMcaa ihMdImaQao Anauvaad koxlaa Aaho va kRxtaISaIla iva&aanaavar SaMBarhUna AiQakx ifxlmsa\ banaivalyaa Aahota. yaa tyaaMcyaa paihlyaa paustakxacaa baara BaartaIya BaaYaaMmaQao Anauvaad Jaalaa Aaho. tao Anaokx sanmaananaIya paurskxaraMcao maanakxrI Aahota. jasao caa iva&aana pa`saaracaa pa`qama raiYT/ya paurskxar, kxanapaurcao cao caa caa iva&aana pa`saaracaa paurskxar. saQyaa tao pauNyaata Aayaukxa saMsqaocyaa mau@taMagaNa iva&aana SaaoiQakoxta kxaya-rta Aahota

fuxgaa sT/^acyaa taukxDyaalaa icakxTpaT\TInao icakxTvaa AaiNa tyaacao icamaTIta Qarlaolao taaoMD saaoDUna Va. fuxgyaataUna hvaa jaoTsaarKaI baahor paDola AaiNa fuxgaa ra^koxTpa`maaNao iBaMtaIcyaa idSaonao sausaaT sauTola

laoKakx

ArivaMd gauptaa

Anauvaad

ivainataa ganabaaoTo

ica~aaMkxna

icanmayaI saamaMta

kmal

kc–yatUn

ArivaMd gauptaa yaaMnaI iva&aana KaoLNyaaMvar Aajavar DJanaavar paustakox ilaihlaI

Aahota. tyaaMnaI SaMBarahUna AiQakx paustakxaMcaa ihMdImaQao Anauvaad koxlaa Aaho va

kRxtaISaIla iva&aanaavar SaMBarhUna AiQakx ifxlmsa\ banaivalyaa Aahota.

yaa tyaaMcyaa

paihlyaa paustakxacaa baara BaartaIya BaaYaaMmaQao Anauvaad Jaalaa Aaho. tao Anaokx

sanmaananaIya paurskxaraMcao maanakxrI Aahota. jasao caa iva&aana pa`saaracaa

pa`qama raiYT/ya paurskxar, kxanapaurcao cao

caa caa iva&aana

pa`saaracaa paurskxar.

saQyaa tao pauNyaata Aayaukxa saMsqaocyaa mau@taMagaNa iva&aana SaaoiQakoxta kxaya-rta

Aahota.

Matchstick Models And Other Science Experiments

1988

IIT 2000 Distinguished Alumnus

Award Third World Academy Of Sciences 2010 ,

ho paustakx maaJao sahkxarI ivadulaa, ASaaokx va iSavaajaI

yaaMnaa samaipa-ta Aaho.

pa`kxaSakx: ArivaMd gauptaa,

AakxaSagaMgaa,

Aayaukxa, pauNao ivaVaipaz,

pauNao

[maola :

vaobasaa[T :

maud`kx: “maud`a” naarayaNa paoz,

pauNao

15

411007

383

411030

arvindtoys@gmail.com

www.arvindguptatoys.com

laoKakx

ArivaMd gauptaa

ica~aaMkxna

icanmayaI saamaMta

Anauvaad

ivainataa ganabaaoTo

kc–yatUn

kmal

1.

2.

3.

4.

5.

6.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

7.

saIDI gaayaraoskxaopa

saIDI h^avark`xaFT

saIDI caa Baaovara

fuxgyaacao ra^koxT

fuxgyaalaa [Mjao@Sana

naaNyaacaI sak-xsa

fuxgyaacaI iBaMgarI

{Dyaa maarNaara jaaokxr

kxagadI ikxDo

h<aIcaI saaoMD

sT/^acao iBariBaro

sT/^acyaa lahrI

sT/^acaa ispa`Mkxlar

paona paMpa

baaTlaIcaa paMpa

naacaNaarI baahulaI

kxaTyaavar kxaTo

paa[-pacaa Jaukxtaa manaaora

bana^a-laIcaI ba^ga

vaasaudovaacaa pyaalaa

baaTlaIcaa Dbaa

baaTlaIcyaa kuMxDyaa

saMtataQaar

kxaok x

................................... 1

................................... 2

................................... 3

................................... 4

................................... 5

................................... 6

................................... 7

................................... 8

................................... 9

...................................10

...................................11

...................................12

...................................13

...................................14

...................................15

...................................16

...................................17

...................................18

...................................19

...................................20

...................................21

...................................22

...................................23

Anauk`xmaiNakxa

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

paoparcaa baa^@sa

saahsaI paaNabauDI

{McaIcaI kxmaala

mau@ta patana

Aa&aaQaarkx baaTlaI

saha paayaaMcaa kxaoLI

BannaaT Baaovara

baaTlaIcao kxarMjao

baaTlaIcaa paMKaa

pavana janaroTr

kxppaI janaroTr

isairMja Ta^casaaopyaa maaoTarI

cauMbakxIya paaNabauDyaa

saMtaulaIta paoinsala

paoirskxaopa

AapaT caoMDU

naTKaT naT

saipa-la gataI

sautaar paXaI

saaopaa baajaa

paopar ipanacaa Baaovara

kxLsau~aI kux~aa

iSavaNa maSaIna

inaMbaaoLIcaa paaLNaa

saUXma maapana

saaopaa maok^xnaao

paoinsala baa^@sa

...................................24

...................................26

...................................27

...................................28

...................................29

...................................30

...................................31

...................................32

...................................34

...................................36

...................................38

...................................39

...................................40

.............41

...................................42

...................................43

...................................44

...................................45

...................................46

...................................47

...................................47

...................................48

...................................49

...................................50

...................................51

...................................52

...................................54

......................

kxca%yaataUna kxmaala

kxca%yaacao iZga iBaDlao AakxaSaalaa qaoT

maM~a Aaho Aajacaa vaapar AaiNa foxkx

[takxa kxcara Jaalaa kxI gaavao Sahro BarlaI

tyaatalao qaaoDo {calaa mhNajao Svaasa Gao[-la QartaI

baaTlyaa, irfxIla, [Mjao@Sana AaiNa kxaDopaoTI

Kaaokox ipaSavyaa Asao saaro vaaparayasaazI

kxcara AaiNa saaQyaa vastaU vaapar}na svasta

kxahItarI banavaUyaa {payaaogaI AaiNa masta

kxaya barM kxravao? vastaU vaaTtaata Takxa{]

KaoLNaIca banavaU sauMdr AaiNa iTkxa{]

Baaovara, paMKaa, iBariBaro Ana\ saubakx jaina~a

svata: KaoLNaI banavaNyaata KaraKaura AanaMd

KaoLNaI banavataa banavataa vaoL yao[-la ASaI

jamaUnaca jaa[-la AapalaI iva&aanaaSaI gaT\TI

à

BEST

Waste CD

fxaoTao ifxlma DbaIcyaa JaakxNaacaa sapaaT

Baaga jaunyaa saIDIvar maQaaomaQa icakxTvaa.

yaa JaakxNaacyaa maQaaomaQa ekx Baaokx paaDa.

BaaokxataUna daora AaovaUna tyaacyaa daonhI

TaokxaMnaa gaazI maara. daora BaaokxataUna sahja

ifxrlaa paaihjao.

daora DavaIkxDo vaa {javaIkxDo naolaa tarI

ifxrNaa%yaa saIDIcao pa`tala badlata naahI.

gaaolagaaola ifxrNaarI saIDI mhNajaoca

Aapalaa gaayaraoskxaopa '.

dao%yaacao ekx Taokx hataata Qar}na saIDI

Jaulavaa. Jaulataanaa saIDIcao pa`tala badlata

rahIla. Aataa ekxa hataata dao%yaacao varcao

Taokx Qar}na dusa%yaa hataanao saIDI jaaorata

gaaola ifxrvaa.

1 2

3

1

BEST

Waste CD

saIDI gaayaraoskxaopa

saaihtya

ifxlmacaI DbaI daora jaunaI saIDI foxvaIbaa^MD

iDMkx

iDMkx

kxa~aI

saaihtya

BEST

Waste CD

iDMk

BEST

Waste CD

fuxgaa

jaunao

skoxca paona

Baaokxvaalaa

rbar sau[- rbar ba^MD

BEST

Waste CD

BEST

Waste CD

BEST

Waste CD

jaunyaa skoxcapaonacyaa JaakxNaalaa sau[-cyaa

sahayyaanao Baaokx paaDa.

saIDIcyaa maQyaBaagaI Baaokx Asalaolaa rbarcaa

taukxDa icakxTvaa. foxvaIbaa^MDnao

yaa Baaokxata skoxcapaonacao

JaakxNa GaT\T basavaa.

skoxca paonacyaa naLIvar ekx

fuxgaa rbarba^MDcyaa sahayyaanao

GaT\T basavaa.

fuxgaa fuxgavaUna skoxcapaonacaI naLI tyaacyaa JaakxNaata lagaoca

basavaa. saIDI gauLgauLIta fxrSaIvar zovaUna qaaoDa Qa@kxa Va.

hvaocyaa kuxSanavar saIDI h^avark`xaFTsaarKaI tarMgaU laagaola.

1 2

3

4

5

saIDI h^avark`xaF T

2

jaunaI saIDI

BEST

Waste CD

foxvaIbaa^MD

iDMk

saaihtya

jaunaI saIDI

BEST

Waste CD

V

Y R

B

G

O

I

gaaoTI saptarMgaI tabakxDI

BEST

Waste CD

BEST

Waste CD iDMkx

saIDI cyaa Baaokxavar foxvaIbaa^MDcyaa sahayyaanao

gaaoTI icakxTvaa. foxvaIbaa^MD saukU Va.

gaaoTIcyaa varcyaa Baagaacaa {payaaoga saIDI QarNyaasaazI haotaao. gaaoTIcaa Kaalacaa Baaga TokUxcao

kxama kxrtaao. jaimanaIlagata gaur}tvamaQya AaiNa jaasta jaDtva Asalaolaa Asaa ha {<ama

Baaovara tayaar Jaalaa.

saIDIcyaa varcyaa Baagaavar nyaUTnacaI saptarMgaI pauz\zyaacaI tabakxDI icakxTvaa. Baaovara

ifxrvaa. ifxrtaanaa sava- rMgaaMcao ekx~aIkxrNa hao{]na kxrDa paMaZra rMga idsaU laagataao. à

varcaa Baaga Kaalacaa Baaga

1

2

3

saIDIcaa Baaovara

3

foxvaIbaa^MD

iDMk

saaihtya

sT/^a icakxTpaT\TI

ekx fuxgaa fuxgavaUna tyaacao taaoMD hataacyaa icamaTInao baMd

kxra.

laaMba dao%yaamaQao sao.maI. laaMbaIcaa sT/^acaa taukxDa Aaovaa.

dao%yaacao ek Taokx iBaMtaIvarcyaa iKaLyaalaa baMaQaUna Gyaa va

dusaro Taokx ima~aalaa hataata taaNaUna Qarayalaa saaMgaa.

6

fuxgaa sT/^acyaa taukxDyaalaa icakxTpaT\TInao icakxTvaa AaiNa tyaacao icamaTIta Qarlaolao taaoMD

saaoDUna Va. fuxgyaataUna hvaa jaoTsaarKaI baahor paDola AaiNa fuxgaa ra^koxTpa`maaNao iBaMtaIcyaa

idSaonao sausaaT sauTola.

1

2

3

fuxgyaacao ra^k oxT

4

fuxgaa daora kxa~aI

saaihtya

ekxa fuxgavalaolyaa fuxgyaacyaa taaoMDajavaL

ikMxvaa ivar}Qd baajaUvar sau[-nao Taocaa.

fuxgyaacao rbar yaa daonhI izkxaNaI jaaD

AsalyaamauLo fuxgaa fuxTta naahI.

fuxgyaalaa taaNalaolyaa jaagaI

kuxzohI sau[- TaocalaI tar maa~a

taao lagaoca fuxTtaao va maaoza

Aavaaja haotaao.

fuxgavalaolyaa fuxgyaacyaa vyaasaacyaa daona

ivar}Qd\ TaokxaMnaa icakxTpaT\TI icakxTvaa.

tyaataUna ekx laaMba sau[- Aarpaar Gausavaa.

Asao kxrtaanaa fuxgaa fuxTta naahI, kxarNa

icakxTpaT\TImauLo fuxgyaacao rbar fxaTta

naahI.

1

2

3

fuxgyaalaa [ Mjao@Sana

5

fuxgaa sau[- icakxTpaT\TI

saaihtya

paardSa-kx fuxgaa

saayakxlacaa

YaTkxaonaI naT

paardSa-kx fuxgyaamaQao ekx

naaNao Gaalaa. fuxgaa fuxgavaa.

fuxgyaacao taaoMD icamaTIta

Qar}na zovaa.

fuxgaa gaaola ifxrvaa mhNajao

fuxgyaataIla naaNaohI gaaola

gaaola ifxrola.

sak-xsamaQaIla ipaMja%yaataIla

maaoTrsaayakxlapa`maaNao,

AataIla naaNao safxa[-darpaNao

gaaola gaaola ifxrtao.

naaNyaacyaa eovajaI ekx lahana YaTkxaonaI

naT fuxgyaata TakUxna, haca pa`yaaoga kxra.

naT ifxrtaanaa maaoza Aavaaja kxrta ifxrola.

koMxd`aotsaarI balaamauLo naaNao va naT fuxgyaacyaa

Aata gaaolagaaola ifxrtaata.

1 2

4

3

5

naaNyaacaI sak-xsa

6

naaNao

saaihtya

fuxgaa vaÚ sT/^a rbarba^MD

ekx vaÚ sT/^a Asaa

kxapaa kxI tyaacyaa

daonhI Baujaa samaana

AsataIla.

sT/^acyaa ekxa

Taokxalaa rbarba^MDnao

fuxgaa baaMQaa.

sT/^acyaa dusa%yaa

TaokxakxDUna fuxgaa fuxgavaa.

lagaoca sT/^acao ho Taokx baaoTanao baMd kxra va

fuxgaa jaimanaIvar zovaa.

sT/^acyaa dusa%yaa

TaokxakxDUna fuxgyaataIla

hvaa baahor yao[-la AaiNa

fuxgaa gargar ifxrola.

1 2 3

4

5

fuxgyaacaI iBaMgarI

7

kxa~aI

jaunyaa pla^isTkxcyaa

baaTlaItaUna saoM.maI. r}MdIcaI

irMga kxapaa.

1

ekx pauz\zyaacaa jaaokxr varcyaa baajaUnao laavaa.

tyaavar dabaUna parta saaoDUna dyaa. kxr {Mca

{DI maarola, taumhI tyaalaa pakxDa.

jaao

yaa irMgacao daona samaana AQa-gaaola kxapaa va tyaaMcyaa

maQyaBaagaI Baaokx paaDa. tao ekxavar ekx zovaUna tyaaMcyaa

AMtava-Ú BaagaakxDUna ekx inavaa-ta kxpax basavaa.

irMgaa Tobalaavar zovaa. inavaa-ta kxpa dabaa va

saaoDa. kxpa AaQaI capaTa hao[-la va maga

{DI maarola. pla^isTkxcao AQa-gaaola paaya va

ispa`Mga saarKao kxama kxrtaIla.

1 2

3

4

8 saaihtya

pauz\zyaacaa jaaokxr inavaa-ta kxpa plaaisTkxcaI baaTlaI

{Dyaa maarNaara jaaokxr

kxa~aI.

saaihtya

maaisakxacaa rMgaIta kxagad paoinsala

jaunyaa maaisakxacaa rMgaIta izpakoxdar kxagad

maQaaomaQa dumaDa va tyaavar ikxDyaacyaa AQyaaBaagaacao ica~a kxaZUna kxapaa.

paayaaMnaa yaaogya Aakxar dyaa mhNajao ikxDa

{Baa rahIla. skoxcapaonanao DaoLo kxaZa.

kxagad {lagaDa. tyaacyaa imaSaa, pauZcao paaya,

maagacao paaya, paMKa, SaopaUT Alagad {GaDa.

Aataa yaa ikxDyaalaa kxaDSaITvar zovaUna tyaacao paaya

icakxTvaa. yaapa`maaNao

rMgaIta kxagadapaasaUna JaurL,

fuxlapaaKar} va [tar ikxDyaaMcao

Aakxar tayaar kxra.

1 2

3

4

kxagad I ikxD o

9

skoxcapaona foxvaIbaa^MD

iDMk

kx a~aI

iDMkx

saaihtya

daona vaÚ sT/^a maaoza maNaI

daona vaÚ sT/^a Gyaa.

tyaapaOkxI ekxacyaa

laaMba baajaUlaa

saoM.maI. laaMbaIcaa Cod

Gyaa. hataanao dabaUna

Taokx dusa%yaa

sT/^acyaa laaMba

baajaUmaQao Gausavaa.

MmhNajao ekx laaMba

sT/^a tayaar hao[-la.

2

yaa sT/^acaI daonhI Taokox ekxaca idSaonao vaLvaa. sT/^acao

varcao Taok taaoMData Qar}na hvaa fuMxkxlaI Asataa Kaalacao

Taokx h<aIcyaa saaoMDopa`maaNao {calalao jaa[-la.

yaaca sT/^acyaa ekxa TaokxakxDUna saOlasar maNaI Aaovaa va rbarba^MD gauMDaLUna maNaI jaagaovar

zovaa. daonhI vaÚ baajaU vaogaLyaa paataLyaaMmaQao vaLvaa. maNaI taaoMData Qar}na fuMxkxa. sT/^a kxsaa

gaaolaakxar ifxrtaao tao paha.

1

3

2

h<aIcaI saaoMD

10

rbarba^MD kxa~aI

saaihtya

1 2

3

4

6 saoM.maI. sT/^a CaoTa sT/^a

TETRA

PACK

6 saoM.maI. sT/^a maQyaavar dumaDa. dumaDIcaI

Taokox kxapaa mhNajao sT/^acyaa maQyaavar ekx

caaOkxaonaI Baaokx hao[-la.

sT/^acaI daonhI Taokox capaTI dabaUna

icakxTpaT\TInao baMd kxra. daonhI TaokxaMnaa

ivar}Qd idSaonao kxapaUna CaoTI Baaokox kxra.

CaoTyaa sT/^acyaa ekxa

Taokxalaa 'vhI' Aakxaracaa

Cod Va. sT/^acaI hI baajaU

iBariBa%yaacyaa maQalyaa

Baaokxata Gaalaa. Taokx

baaoTanao baMd kxr}na dusa%yaa

TaokxakxDUna fMuxkxa. baGaa

iBariBaro kxsao ifxrtao tao.

iBariBaro Tobalaavar zovaUna fMuxkxlao tar baaoT na

laavataahI tao gargar ifxr} laagaola.

sT/^acao iBariBaro

11

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

plaasTIkxcao sT/^a

icakxTpaT\TIcaI icakxT baajaU var rahIla yaa pa`kxaro maI. laaMbaIcaI paT\TI jaimanaIvar

daonhIkxDUna taaNaUna Qara. tyaavar saoM.maI. AMtaravar sT/^a maQaaomaQa icakxTvaa. daonhI

baajaUMnaI saoM.maI. paT\TI h^MDlasaazI maaokxLI saaoDa.

2

2 - 2 80

5

yaa paUNa- paT\TIvarIla sT/^avar}na AaNaKaI ekx icakxTpaT\TI icakxTvaa.

paT\TIcao ekx Taokx ima~aalaa Qarayalaa saaMgaa va dusaro Taokx taumhI taaNaUna

Qara AaiNa sT/a^laa hlakoxca maara. sT/^amaQao ekx laaT tayaar hao{]na taI pauZo

pauZo jaa[-la va dusa%yaa TaokxakxDUna partahI ifxrola.

ekxa baajaUnao ipaL idlaa tar lahrI idsataIla. iSaKar, drI, tarMga laaMbaI va vaarMvaartaa

taumhalaa spaYT idsataIla.

1

2

3

sT/^acyaa lahrI

12

icakxTpaT\TI kxa~aI.

saaihtya

paaNyaacaa maga

sT/^acyaa maQaaomaQa KaraTyaacaI saoM.maI.

laMabaIcaI kxaDI Aarpaar kxaTkxaonaata

Gausavaa. kxaDIpaasaUna saoM.maI. AMtaravar

daonhI baajaUMnaa KaUNaa kxra. KauNaaMvar sT/a^

AaQaa- kxapaa.

15

3

daonhI baajaU vaLvaUna i~akxaoNa banavaa.

sT/^acaI taaoMDo maaokxLI zovaUna KaraTyaacaI

kxaDI va sT/a^caI Taokox icakxTpaT\TInao

ekx~a icakxTvaa.

i~akxaoNaacaa Kaalacaa Baaga paaNyaata bauDvaa va

KaraTyaacaI kxaDI gaaola gaaola ifxrvaa.

sT/a^cyaa kxapalaolyaa BaaokxataUna paaNyaacao

fxvaaro {Dtaanaa idsataIla.

1 2

3

4

sT/^acaa ispa`Mkxlar

13

icakxTpaT\TI kxa~aI

plaasTIkxcaa

sT/^a KaraTyaacaI kxaDI

saaihtya

paonacaI

naLI

kxapalaolaa

spaaokx

ba^ala

baoAirMga paaNyaacaa maga

paonacyaa naLIcyaa maagacyaa k^xpamaQao ekx

Baaokx paaDa. tyaataUna saayakxlacaa spaaokx

sahjapaNMao gaolaa paaihjao. naLIlaa var}na

qaaoDyaa AMtaravar AaNaKaI ekx Baaokx paaDa.

saayakxlacyaa spaaokxcyaa ekxa Taokxalaa

daora GaT\T gauMDaLUna tyaacaa dT\Tyaa banavaa.

paonamaQao baa^la baoAirMgacaa baa^la Takxa. maga

daora gauMDaLlaolaI spaaokxcaI baajaU tyaata

GausavaUna, paonacaI maagacaI k^xpa basavaa.

naLIcyaa varIla BaaokxataUna irifxlacaa

taukxDa Aata GaT\T basavaa.

paMpa paaNyaacyaa BaaMDyaata bauDvaa. saayakxla

spaaokxcaa dT\Tyaa KaalaI var kxra.

qaaoDyaa sT/ao@sanaMtar baajaUMcyaa irifxlamaQaUna

paaNaI jaaorata baahor yao[-la.

à

irifxla

ba^ala

baoAirMga

irifxla

spaaok daorax ß

paonacaI naLI

1 2

3

4

paona paMpa

14

daora kxa~aI

saaihtya

plaaisTkxcaI baaTlaI

baaTlaIcyaa JaakxNaalaa maQaaomaQa ekx Baaokx paaDa. saoM.maI. laaMbaIcaI icakxTpaT\TI Gao{]na

tyaacaa saoM.maI. Baaga icakxTBaagaakxDUna dumaDUna icakxTpaT\TIvarca icak Tvaa. {rlaolaa

icakxT Baaga JaakxNaataIla Baaokxavar Fla^pasaarKaa icakxTvaa. hI JaalaI JaDpa.

3

1

paaNaI baahor yaoNyaasaazI

baaTlaIlaa ekx Baaokx paaDa

va varIlapa`maaNao CaoTI JaDpa

banavaUna tyaavar icakxTvaa.

JaakxNa baaTlaIlaa basavaa.

hI baaTlaI JaakxNaacyaa

baajaUnao paaNaI Barlaolyaa

BaaMDyaata bauDvaa. taI hataanao

dabaa va saaoDa. lavakxrca

baaTlaI paaNyaanao Barola va

baaTlaIcyaa varcyaa

BaaokxataUna paaNaI baahor

foxkxlao jaa[-la.

1

2 3

baaTlaIcaa paMpa

15

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

spaaok

pauz\zyaacaI baahulaI pauz\zyaacaI kxmaana jaD naT

jaaDsar pauz\zyaapaasaUna kxmaana kxapaa.

daonhI TaokxaMnaa sTIlacao jaD naT icakxTvaa.

pauz\zyaapaasaUna ekx baahulaI banavaa. itacyaa

bauTaMnaa Kaacaa kxra.

baahulaIcyaa kxmarolaa kxmaana

icakxTvaa.

baahulaIcyaa paayaata AMtar vaaZvaUna taI

saayakxlacyaa spaaokxvar taaolaa.

iDMkx

1 2

3

4

naacaNaarI baahulaI

16

foxvaIbaa^MD

iDMk

kxa~aI

iDMk

baahulaIcaa gaur}tvamaQya spaaokxcyaa paataLIKaalaI Asalyaanao baahulaI na paDtaa, tyaa spaaokxvar

taaola saaMBaaLta Daolata rahIla.

saaihtya

Tuqa ipakx

vaaLUnao BarlaolaI

baaTlaI

daona kxaTo

camacao

daona kxaTo

camacao

ekxmaokxaMta

GaT\T

ADkxvaa.

baaTlaIcyaa JaakxNaalaa

maQyaBaagaI Baaokx paaDUna

tyaata ekx Tuqa ipakxcaI

kxaDI basavaa.

Aataa baaTlaIvarIla Tuqa

ipakxcyaa TaokxaMvar kxaTo

camacyaataIla kxaDI zovaa. ho

kxaTo camacao CanapaOkxI taaola

saaMBaaLtaIla. tyaaMnaa

hlakxasaa Qa@kxa idlaa tar

tao na paDtaa gaalagaaola

ifxrtaIla.

à

kxaTyaaMcyaa maQyaataUna Tuqa

ipakx ADkxvaa.

1 2

3

4

kxaT yaavar kxaT o

17

foxvaIbaa^MD

iDMk

iDMkx

saaihtya

sÚU kxTr

30

45

sao.maI. laaMbaIcyaa paI ivh saI paa[-pacao ek

Taokx AMSaata itarko kxapaa.

yaa TaokxapaasaUna sao.maI.

var Baaokx paaDa.

5

kxapalaolyaa Taokxacyaa baajaUnao ha paa[-pa

Tobalaavar {Baa kxrNyaacaa pa`yatna koxlaa

tar taao paDola.

paa[-palaa paaDlaolyaa Baaokxata ekx sTIlacaa laaMba sÚU basavalaa tar maa~a ha

paa[-pa taaola saaMBaaLUna Jaukxtaa {Baa rahIla.

yaacapa`maaNao jaunyaa skoxcapaonacaI naLI itarkxI kxapaUna AaiNa sÚU basavaUna haca

pa`yaaoga kxrtaa yao[-la.

paI ivh saI paa[-pa naT

1 2

3

4

paa[-pacaa Jaukxtaa manaaora

18

2 maI. laaMbaIcyaa plaaisTkxcyaa TyaUbalaa ekxa

baajaUnao gaaz maara.

Mmaaozyaata maaoza Svaasa Gyaa va taao yaa plaaisTkxcyaa TyaUbamaQao saaoDa.

yaasaazI TyaUbacao taaoMD taumacyaa AgadI taaoMDavar Qar}na f@ta ekxa dmaata

hvaa Bara. TyaUbamaQao BarlaolaI hvaa mhNajao taumacyaa fuxFfUxsaacaI SvasanaacaI

Xamataa haoya. taI sava- saaQaarNapaNao ilaTr Asatao. 3

pauZcyaa vaoLI TyaUba Aapalyaa taaoMDapaasaUna saaQaarNapaNao sao.maI. AMtaravar

Qar}na, paUNa- Svaasa GaovaUna ekxa dmaata hvaa Bara. yaavaoLI TyaUbamaQao KaUpa

jaasta pa`maaNaata hvaa BarlaI jaa[-la. yaacao kxarNa, hvaa Bartaanaacyaa

itacyaa gataImauLo tyaa jaagaI taatpaurtaI kxmaI dabaacaI isqataI inamaa-Na hao{]na

AajaubaajaUcaI hvaasauQda Aata jaatao. hI Aapalyaa fuxFfuxsaacaI Xamataa AsaU

Sakxta naahI.

15

1

2

3 saaihtya

10 2 saoM.maI. r}MdIcaI plaaisTkxcaI maITr laaMbaIcaI TyaUba

bana^a-laIcaI ba^ga

19

saaihtya

vaÚ sT/a^ T/o

vaasaudovaacaa pyaalaa

foxvaIbaa^MD

iDMkx

AQyaa- kxapalaolyaa pla^isTkxcyaa baaTlaIcyaa

JaakxNaalaa Baaokx paaDUna tyaataUna ekx sT^/a

Gaalaa va taao iDMkxanao GaT\T basavaa.

Aataa baaTlaIta qaaoDo qaaoDo paaNaI Barta jaa. saurvaataIlaa sT/^ataUna paaNaI paDNaar naahI. paaNaI

sT/^acyaa vaÚBaagaacyaavar gaolyaavar maa~a lagaoca sT/^amaQaUna paaNaIxKaalaI paDola va baaTlaI

irkxamaI hao[-la.

2

20

1 iDMkx

jaunaI plaaisTkxcaI baaTlaI

saaihtya

kxaokxcaI plaaisTkxcaI baaTlaI

daona ilaTrcaI kxaokxcaI

baaTlaI taLapaasaUna

saoM.maI. AMtaravar kxapaa.

15

baaTlaIcyaa kxapalaolyaa baajaUkxDUna saoM.maI. laaMbaIcao

{Bao Cod do{]na paaca paakxLyaa banavaa. kxaoparo kxapaUna

paakxLyaaMnaa gaaolaa[-x Va.

5

yaaca paaca paakxLyaaMcao JaakxNa banaola. ekx ekx kxrta sava- paakxLyaa baMd kxra. tyaa

paTkxna baMd kxrtaa yaotaata. ha Jaalaa Dbaa tayaar. tyaata kxahI caa^kxlaoT\sa zovaa va Aapalyaa

ima~aaMnaa BaoT Va.

1 2

3

kxaok baaTlaIcaa Dbaa

21

kxa~aI caa^kxlaoT\sa

saaihtya

majabaUta daorI

plaaisTkxcyaa baaTlyaa

kxapaUna daona JaakxNaakxDcao

Baaga va ekx taLakxDcaa

Baaga Gyaa. JaakxNaaMnaa

jaastaIcao paaNaI baahor

paDNyaasaazI Baaokox paaDa.

plaaisTkxcyaa jaunyaa baaTlyaa

pa`tyaokx

Baagaacyaa

kxapalaolyaa

kxDaMjavaL

taIna Baaokox

paaDa.

taInahI

baaTlyaaMcao

Baaga GaT\T

daorInao

jaaoDa.

kuMxDIta maataI Bara va raopao laavaa. saUya-pa`kxaSa imaLola

ASaa iKaDkxIta TaMgaa. raoja qaaoDo paaNaI Gaalaayalaa

maa~a ivasar} nakxa.

1

2 3

baaTlaIcyaa kuMxD yaa

22

sau[- kxa~aI

saaihtya

plaaisTkxcaI

baaTlaI

kxDkx

sT/^a naaNao T/o

X

laaMba AaiNa AaKaUD Asao daona kxDk sT/^acao

taukxDo Gyaa.

sT/^acaa CaoTa taukxDa baaTlaIcyaa

bauDajavaLIla Baaokxata basavaa. laaMba sT/a^

baaTlaIcyaa JaakxNaataUna basavaa. daonhI sT/^a

iDMkxanao pa@ko basavaa.

baaTlaI paaNyaanao Bar}na sT^MDvar zovaa. Kaalacyaa sT/^ataUna paaNaI vaahU laagaola. T/o maQao ijaqao

paaNaI paDola itaqao ekx naaNao zovaa. baaTlaItaIla paaNaI yaa paataLIlaa yao[-paya-Mta

paaNyaacaI Qaar naaNyaavarca paDola. naMtar maa~a Qaar maagao sarkoxla. yaa ibaMdUvarcaa

hvaocaa daba baahorIla hvaocyaa dabaa[takxaca Asalyaanao ho GaDtao.

‘X’

‘X’

1 2

3

saMtataQaar

23

foxvaIbaa^MD

iDMk

iDMk

kxa~aI

saaihtya

plaaisTkxcaa D/^apar naT rbarba^MD

2 ilaTrcyaa daona

plaaisTkxcyaa

baaTlyaa

plaaisTkxcyaa D/^aparmaQao saayakxlacaa naT

GaalaUna taao rbarba^MDnao ADkxvaa. D^/aparmaQao

[takox paaNaI Bara kxI taao D^/apar paaNyaata

Takxlaa Asataa jaomataoma tarMgaola. jaasta

paaNyaabaahorhI yaoNaar naahI AaiNa

bauDNaarhI naahI.

ha naoma@yaa vajanaacaa D/a^par paaNyaanao

Barlaolyaa laI. cyaa baaTlaIta Takxa va

baaTlaIcao JaakxNa GaT\T laavaa. baaTlaI

dabalaI Asataa, qaaoDo paaNaI D/^aparmaQao jaa{]na

taao jaD hao[-la va bauDola. baaTlaIvarIla daba

kxaZlaa Asataa D/a^par paunha var yao[-la.

2

1

2

saahsaI paaNabauDI

24

icakxTpaT\TI kxa~aI

daona plaaisTkxcyaa baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMnaa D/a^par Aarpaar

jaaNyaasaazI maaozI Baaokox paaDa. hI JaakxNao paazcyaa baajaUnao

icakxTpaT\TInao GaT\T icakxTvaa.

daonhI baaTlyaa paaNyaanao Bar}na tyaata D/^apar

Gaalaa va tyaa Dbala JaakxNaaMvar basavaa.

baaTlaI dabalaI Asataa, D^/apar baaTlyaaMcyaa

JaakxNaataUna Aarpaar jaa{]na Kaalacyaa

baaTlaIcaa taL gaazola. baaTlaIvarcaa daba

saaoDtaaca taao D/^apar parta var {saLI maarola.

1 maI. Kaaola paaNabauDyaa

saIDI caa baa^@sa

Tyaubalaa[T

3

4

25

rbar

balba

AaNaKaI ek majaodar paaNabauDyaa Tyaubalaa[Tcaa

saaihtya

daona saarKyaa

baaTlyaa T/o

H1 H2

baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMnaa

daona daona Baaokox paaDUna,

tyaata sT/^a foxivaba^MaDnao pa@kox

basavaa.

à

3

6 12

saoM.maI. laaMbaIcao daona,

AaiNa saoM.maI. va

saoM.maI. laaMbaIcao ekxàekx

Asao caar kxDkx sT/^a Gyaa.

daonhI paaNyaanao Barlaolyaa ekxsaarKyaa

baaTlyaaMnaa hI JaakxNao laavaUna tyaa

ekxacavaoLI {paDyaa kxra. kxaoNatyaa

baaTlaItalao paaNaI AaQaI saMpaola? Davyaa

baaTlaItaIla paaNyaacyaa {McaIlaa mhNaU

tar {javaIkxDcyaa {McaIlaa mhNaU . jyaa

baaTlaItaIla paaNyaacaI {McaI jaasta Aaho taI

lavakxr irkxamaI hao[-la.

H1

H2

3

1 2

{McaIcaI kxmaala

26

kxDkx

sT/^a foxvaIbaa^MD

iDMk

iDMkx

kxa~aI

saaihtya

sTIlacao naT rbar ba^MD AQaI- baaTlaI

daona rbarba^MD kxapaa.

rbarba^MDcyaa ekxa Taokxalaa sTIlacao naT baaMQaa va rbarba^MDcaI

dusarI Taokox, maaozI gaaz maar}na JaakxNa ADkxvaa.

JaakxNa AQyaa- kxapalaolyaa baaTlaIlaa laavaa. daonhIM naT baaTlaIcyaa kxapalaolyaa kxDaMvar

zovaa. baaTlaI {Mca Qar}na hataataUna saaoDUna Va. ima~aalaa taI KaalaI Jaolaayalaa saaMgaa. baaTlaI

KaalaI yaotaanaa naT AataIla baajaUsa paDtaata. baaTlaI paDtaanaa vajanarihta haotao va

rbarba^MDmaQaIla taaNaamauLo naT baaTlaImaQyao AaoZlao jaataata.

1 2

3

mau@ta patana

27

Baaokx paaDlaolao

JaakxNa kxa~aI

saaihtya

baaTlaIcyaa maQyaavar Kaaca paaDUna naT Aata

Gaalaa. rbarba^MDcao ekx Taokx JaakxNaataUna

baahor kxaZa va kxaDI GaalaUna ADkxvaa.

saayakxlacyaa spaaokxcyaa vaakxDyaa Taokxacaa

hukxsaarKaa vaapar kxr}na rbarba^MDcao dusaro

Taokx baaTlaIcyaa bauDataUna baahor kxaZUna tao

dusa%yaa kxaDIta ADkxvaa.

plaaisTkxcaI

maaozI baaTlaI

maaoza

rbarba^MD spaaokx

kxaDopaoTIcyaa

kxaDyaa

baaTlaIcyaa bauDalaa va

JaakxNaalaa Baaokx paaDa. jaD YaTkxaonaI naTmaQaUna rbarba^MD GaalaUna tyaalaa gaaz maara.

Aataa hI baaTlaI AaDvaI zovaUna italaa pauZo

Zkxlalao Asataa taI kxahI AMtar pauZo jaa[-la,

va parta maagao jaagaovar yao[-la. baaTlaI pauZo

jaataanaa rbarba^MD gauMDaLlao jaatao. jaovhaM tao

{laTo ifxr}na maaokxLo haotao taovhaM baaTlaI

paunha maagao yaotao.

1 2

3

4

Aa&aaQaarkx baaT laI

28

naT kxa~aI

saaihtya

baaTlaIcaa taL

plaaisTkxcyaa

JaakxNa gauMDaLyaa

iDMk

sT/^a foxvaIbaa^MD

kxaoLyaacyaa taaoMDasaazI baaTlaIcao JaakxNa

icakxTvaa. sT/^acyaa CaoTyaa taukxDyaaMcao DaoLo

kxra va taaoMDhI rMgavaa. ha Jaalaa kxaoLI.

Aataa yaa kxaoLyaalaa sauSaaoiBata kxra va

iBaMtaIvarIla iKaLyaalaa ADkxvaa.

1 2

3

saha paayaaMcaa kxaoL I

29

skoxcapaona kxa~aI

xksan

baaTlaIcaa saoM.maI. {McaIcaa taL kxapaa.

kxaoLyaacyaa paayaaMsaazI plaaisTkxcyaa

spaayarla baayaDIMgacyaa gauMDaLyaa laavaa.

4

saaihtya

1

2

daona ilaTrcyaa

baaTlyaa

2

daona baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMmaQao gaaolaakxar

maaozI Baaoko paaDa. JaakxNao ekxmaokxaMjavaL

{laTI Qar}na icakxTpaT\TIcyaa sahayyaanao

paaNaI gaLNaar naahI ASaI GaT\T jaaoDa.

ho Dbala JaakxNa paaNyaanao

Barlaolyaa ila. cyaa

baaTlaIlaa laavaa. tyaavar

irkxamaI ila. caI baaTlaI

{laTI basavaa. baaTlyaa

{laTyaa kxr}na gaaola

ifxrvaa. varcyaa baaTlaIta

ekx SaMkUxsaarKaa Baaovara

tayaar hao[-la. Baaovara Kaaola

hao{]na paaNaI Kaalacyaa

baaTlaIta paDU laagaola. ha

Baaovara AvakxaSaataIla vastaU

svata:kxDo AaoZNaa%yaa kRxYNa

ivavarapa`maaNao idsaola.

2

2

BannaaT Baaovara

30

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

kxacaocaI navaIna isairMja irifxla foxvaIbaa^MD

AaOYaQaacaI baaTlaI

sau[-

jaoT tayaar kxrNyaasaazI jaunyaa

ba^alapaonacyaa irifxlacao ilaihNyaacao ipataLI

Taokx kxaZa. tyaataIla CaoTa ba^ala sau[-nao

ZkxlaUna kxaZUna Takxa va maga tao Taokx

irifxlacyaa naLIta paunha basavaa.

baaTlaIcyaa rbarI JaakxNaalaa maQyaBaagaI

Baaokx kxr}na tyaata irfxIlacaa jaoT basavaa.

kxacaocaI baaTlaI paaNyaanao

Bara va JaakxNa laavaa. ekxa

navyaa isairMjacaI sau[- vaakxDI

kxr}na taI rbarI JaakxNaata

Gausavaa.

isairMjacaa dT\Tyaa dabalaa

Asataa baaTlaImaQyao daba

vaaZUna irifxlacyaa jaoTmaQaUna

paaNyaacao jaaordar kxarMjao

baraca vaoL {Dta rahIla.

1 2

3

4

baaTlaIcao kxarMj ao

iDMkx

31

saaihtya

baaTlaIcyaa JaakxNaakxDIla qaaoDa Baaga

kxapaUna Gyaa.

kxapalaolyaa kxDokxDUna itarko Cod

Gyaa.

12

pa`tyaokx paakxLI qaaoDI ipaLa va paMKyaacaI

paataI banavaa. JaakxNaacyaa maQaaomaQa CaoTo Baaokx paaDa.

baaTlaIcyaa bauDalaa ekx

CaoTosao Baaokx paaDa.

spaaokxcao ekx Taokx

dgaDavar GaasaUna Taokxdar

kxra.

saayakxlacaa spaaokx

baaTlaIcyaa {McaIpaoXaa qaaoDa

jaasta kxapaa.

pla^isTkxcyaa

baaTlyaa rbarcaa baosa spaaokx kxTr

1 2

3

4

5 6 7

baaTlaIcaa paMKaa

32

kxa~aI

vaogavaogaLyaa pa`kxarcao sT^MD banavaUna baaTlaIcao paMKao GaramaQaIla paMKyaaKaalaI zovalyaasa tao

pavanaca@kxIpa`maaNao gargar ifxrta rahtaIla.

8 9

33

saayakxla spaaokxcyaa inapala naTmaQao

baaTlaIcyaa paMKyaacao JaakxNa GaT\T basavaa.

saaihtya

plaaisTkxcaI

baaTlaI

paa[-pacyaa taukxDyaalaa

Aarpaar Baaokx paaDa.

BaaokxaMmaQyao k Dkx sT/a^cao

daona taukxDo GaT\T basavaa.

taarocyaa daonhI TaokxaMkxDIla

AavarNa KarvaDUna kxaZa.

vaoZo pa@ko rahaNyaasaazI

foxvaIba^MaD laavaa.

paa[-pacyaa taukxDyaavar

AavarNa Asalaolyaa taaMbyaacyaa

taarocao vaoZo Gaalaa. 500

paa[-pacaa

tauk Da

rbaracaa

taukxDa

Sai@taSaalaI

cauMbakx

naaNao

ela [- DI

AavarNa AsalaolaI

taaMbyaacaI taar

ivaVuta

taar

kxDk

sT/^a spaaokx

taarocaI daonhI Taokox ela [- DI laa jaaoDa.

plaaisTkxcyaa baaTlaIcaa varcaa Baaga kxapaUna

baara paatyaaMcaa paMKaa tayaar k ra.

1 2

3

4 5

6 7

pavana janaroTr

34

kxa~aI

iDMkx

kxapalaolaI pa`tyaok paakxLI

vaLvaUna paataI banavaa.

baaTlaIcyaa JaakxNaata

spaaokxcaa naIpala naT GaT\T

basavaa. spaaokx kxapaa.

spaaokxcao ekx Taokx dgaDavar

GaasaUna Taokxdar kxra.

rbarI taukxDyaata spaaokx

GausavaUna tyaalaa daona

Sai@taSaalaI inaAaoDayaimayama

cauMbakx laavaa.

baaTlaIcyaa bauDalaa CaoTo

Baaokx paaDa.

JaakxNaalaa laavalaolyaa naIpala naTmaQao

spaaokx GaT\T basavaa.

saIDI cyaa maQaaomaQa ekx naaNao icakxTvaa

va tyaavar spaaokxcao Taokx zovaa.

ica~aata daKaivalyaapa`maaNao jaaoDNaI kxr}na ha

ivaVuta janaroTr paMKyaaKaalaI zovaa. janaroTrcyaa

paMKyaacaI paataI AaiNa cauMbakx ifxrayalaa

laagataIla. yaamauLo taarota ivajaocaa pa`vaah tayaar

hao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

8 9 10

11 12 13

14

15

16

35

saaihtya

saIDI paoXaa kxmaI vyaasaacaI rbarcaI cakxtaI

daona saIDI cyaa maQao icakxTvaUna maaozI

kxppaI banavaa.

laakxDI sT^MDcyaa {Byaa paT\TIvarcyaa

Kaalacyaa BaaokxataUna ekx maaoza sÚU

Aarpaar Gaalaa. tyaata baa^ibana, va^aSar va

saIDIcaI kxppaI, AaNaKaI ekx va^aSar vax naT

GaalaUna naTnao pa@kox kxra.

rbarcaI

cakxtaI

Sai@taSaalaI

cauMbakx

ivaVuta

taar

JaakxNa

naT baaolT

ela [- DI

laakxDI

sT^MD

va^aSar

CaoTI

kxppaI

maaoza spaaokx

rbarba^MD

AavarNavaalaI

taaMbyaacaI taar

rbarcao ba^aibana

taukxDo

daona

saIDI

paa[-pacaa

taukxDa

paa[-pacyaa taukxDyaata sT/^acao daona taukxDo

GaT\T basavaUna sT^MDcyaa varcyaa Baaokxata naIT

basavaa. rbarcyaa caaOkxaonaI taukxDyaataUna

spaaokxcaa taukxDa Aarpaar GaalaUna tyaalaa

daona Sai@taSaalaI inaAaoDayaimaAmacao cauMbakx

icakxTvaa.

1

2

3

kxppaI janaroTr

BEST

Waste CD

BEST

iDMk

Waste CD

BEST

Waste CD

36

irifxla

paa[-pacyaa taukxDyaaBaaovataI AavarNa

Asalaolyaa taaMbyaacyaa taarocao vaoZo Va.

taarocyaa TaokxaMcao AavarNa kxaZUna JaakxNaata

basavalaolyaa ela [- DI laa jaaoDa.

500

spaaokxcyaa AaTo Asalaolyaa baajaUlaa Topa rokxa^D-rcaI ek CaoTI plaaisTkxcaI kxppaI laavaa.

hI kxppaI saIDI cyaa maaozyaa kxppaIlaa maaozyaa rbarba^MDcyaa sahayyaanao jaaoDa. h^MDla

ifxrivalao Asataa cauMbakx ifxrayalaa laagataIla va tyaamauLo taaromaQao ivajaocaa pa`vaah tayaar

hao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

4

5

37

saaihtya

isairMjacyaa naLImaQao kxapasaacaa baaoLa

Gaalaa. dT\Tyaacao rbar kxaZUna Gyaa.

AavarNavaalaI

taaMbyaacaI taar

Sai@taSaalaI

isairMja ela [- DI cauMbakx kxapaUsa

isairMjamaQao daona Sai@taSaalaI cauMbakx Gaalaa va

dT\Tyaacao rbar basavaa.

isairMjavar maaoTr irvaa[-MiDMgacyaa AavarNa

Asalaolyaa taMabyaacyaa taarocao vaoZo

Gaalaa. taarocyaa TaokxaMcao AavarNa kxaZUna taI

ela [- DI laa jaaoDa.

500

isairMjacaI naLI hataata Qar}na pauZo maagao hlaivalaI Asataa, cauMbakxhI hlataIla, tyaamauLo

taarota ivaVuta pa`vaah tayaar hao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

1 2

3

4

isairMja Ta^ca38

saaihtya

1.5 volts ivaVutax

taar

Sai@taSaalaI

cauMbakx

4 saoM.maI.

sÚU

ol 1.5 v ts ol 1.5 v ts

1.5 volts

1.5 v ts ol

olts 1.5 v

AavarNa ivarihta

taaMbyaacaI taar

paopar ipana

sTIlacyaa maaozyaa Taokxdar

sÚUcyaa Dao@yaalaa

Sai@taSaalaI inaAaoDayaimayama

cauMbakx icakxTvaa. sÚU

TaokxakxDUna ba^TrIlaa laavaa.

cauMbakxalaa paopar ipana

icakxTvaa.

ba^TrIcyaa baTNaakxDcaI baajaU qaaoDI GaasaUna

sapaaT kxra va tyaavar inaAaoDayaimaAma

cauMbakx icakxTvaa. sao.MmaI. AavarNa

ivarihta taaMbyaacaI taar Gao{]na italaa

ica~aata daKaivalyaapa`maaNao Aakxar Va.

30

ba^TrIcyaa dusa%yaa baajaUcyaa capaTyaa baajaUvar taarocao ekx

Taokx Qara va dusaro Taokx cauMbakxacyaa gaaolaakxar baajaUlaa

spaSa- kxra. sÚU, cauMbakx va paopar ipana jaaorata ifxr}

laagaola. yaoqao paopar ipana paMKyaacyaa paatyaacao kxama kxrtao.

taarocaI 'vhI' AakxarcaI Taokox ba^TrIcyaa

sapaaT baajaUkxDIla KaLgyaata zovaa. taarocaI

maaokxLI Taokox cauMbakxalaa spaSa- kxr} Va. yaa

isqataIta taarocyaa laUpalaa qaaoDa Qa@kxa

idlaa Asataa taI gargar ifxr} laagaola.

2

2

saaopyaa maaoTarI

1

1

39

1.5 volts

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

navaI ba^TrI

I

I

I

saaihtya

AavarNavaalaI

taaMbyaacaI taar

rbarcaa

TacaNaI pairXaanaLI baosa

qamaao-kxaolacaa

xCaoTa baa^la

pairXaanaLIta paaNaI Bar}na taI rbar baosavar

{BaI zovaa. pairXaanaLIlaa maI. laaMbaIcaI

AavarNa AsalaolaI taaMbyaacaI taar gauMDaLa.

5

qamaao-kxaolacyaa baa^lalaa TacaNaI Aarpaar

basavaUna, baa^la va ipana pairXaanaLItaIla

paaNyaata Takxa. tao paaNyaata tarMgalao paaihjao.

taarocyaa TaokxaMcao vaoYTNa kxaZUna taI Taokox

vhaolT ba^TrIlaa jaaoDa.

1.5

pairXaanaLIlaa gauMDaLlaolaI taar ivaVuta cauMbakx

banatao. ba^alamaQaIla ipana yaa ivaVuta cauMbakxakxDo

AakxiYa-ta haotao va paaNyaata bauDI maartao. taarocaI

Taokox ba^TrIpaasaUna dUr koxlyaasa ipana ba^ala

paunha paaNyaavar tarMgataao.

1 2

3

4

cauMbakxIya paaNabauD yaa

navaI ba^TrI

1.5 volts

40

1.5 volts

+

_

navaI ba^TrI

1.5 volts

+

_

navaI ba^TrI

saaihtya

foxvaIbaa^MD

rbarcaa

caar paoinsalaI baosa

caar irMga

naaNao kxDk pauz\za cauMbakx

rbarcyaa baosamaQao taIna paoinsalaI {Byaa kxra.

tyaavar ekx kxDk pauz\za basavaa.

pauz\zyaavar samaana Qa`uva varcyaa baajaulaa

Asalaolao taIna cauMbakx icakxTvaa. Taokx

koxlaolyaa paoinsalamaQao ekx irMgacaa laaohcauMbak

yaaca idSaonao Gausavaa.

baaTlaIcaa

paMKaa

rbar baosacyaa maQyaavar ekx naaNao

icakxTvaa. pla^isTkxcyaa baaTlaIpaasaUna ekx

paMKaa banavaUna taaox paoinsalacyaa varcyaa

baajaUlaa icakxTvaa.

N

S

paoinsalavarcaa cauMbakx sarkxvaUna

pauz\zyaavarIla cauMbakxacyaa roYaota AaNaa.

paoinsala Taokxavar sarL saMtauilata {BaI

rahIla. ho sava- isalaIMga f^xnacyaa KaalaI

zovalao tar paMKaa AaiNa mhNaUna paoinsalahI

garagara ifxrta rahIla.

N N

S S

N

S

1

2

3

saMtaulaIta paoinsala

iDMk

41

iDMkx

P E N C I L B O X

daona Aarsao

paoinsalacaa baa^@sa

PENCILBOX

ENCILBO

PENCIL BOX

1

2

3

4

paoinsalacyaa baa^@sacyaa

daonhI TaokxaMkxDIla Fla^pa

kxapaUna Takxa.

Kaao@yaacyaa daonhIM baajaUMnaa,

{laT idSaolaa ica~aata

daKaivalyaapa`maaNao Cod Gyaa

va tyaajaagaI kxaTkxaonaata

vaLvaa.

yaa daonhI CodaMvar daona

Aarsao AMSa kxaonaata

icakxTvaa.

45

ha paoirskxaopa vaapar}na

kuMxpaNaacyaa iBaMtaIpailakxDcao

dRSya paahtaa yao[-la.

p caa paoirskxaopa aoinsala baa^@sa

42

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

Tobala Toinasacaa ba^ala BarIva rbarI caoMDU sau[-

80 saoM.maI. laaMbaIcyaa dao%yaamaQao daona BarIva

rbarI caoMDU Aaovaa. dao%yaacyaa maQyaBaagaI

Qar}na daonhIM caoMDU laaoMbatao Qara. daonhIM caoMDU

ekxmaokxaMnaa spaSa- kxr} Va. ekx caoMDU

hataanao laaMbavar KaocaUna saaoDUna Va.

haca pa`yaaoga rbarI caoMDU va Tobala Toinasacaa

caoMDU vaapar}nahI kxr}na paaha. ekxmaokxaMnaa

AapaTlyaavar Tobala Tinasacaa caoMDU kxmaI

vajanaacaa AsalyaamauLo jaasta maagao jaa[-la.

saMvaoga AXayyataocao tatva yaata idsaUna yaotao.

daonhIM caoMDU ekxaca vajanaacao AsalyaamauLo tao

ekxmaokxaMvar AapaTUna taovaZoca AMtar maagao

jaataIla.

1

2 3

AapaT caoMDU

43

daora

saaihtya

saaihtya

sTIlacaI irMga sTIlacao naT

30 saoM.maI. vyaasaacaI jaaD taarocaI ekx irMga

Gyaa. tyaata sahja, saOla ifxrtaIla Asao caar

sTIlacao naT Gaalaa.

Aataa yaa irMgacaI maaokxLI Taokox

icakxTpaT\TIcyaa sahayyaanao jaaoDa. taumhI

taI vaolDhI kxr} Sakxtaa.

irMgamaQaIla naT\sa AMgazyaanao JaT@yaata ifxrvaa va tyaaMnaa gataI imaLtaaca daonhI hataaMnaI irMga

ifxrvaa. jaaovar taumhI irMga ifxrvaala taaovar naT ifxrta KaalaI yaota rahtaIla.

3

1 2

naTKaT naT

44

icakxTpaT\TI

icakxTpaT\TI

vaoilDMga

saaihtya

1 30 ima.ima. jaaDIcyaa taarocao skoxcapaona BaaovataI vaoZo Gyaa.

ispa`Mga baahor kxaZa.

rMgaIta sT/^a skoxca paona

hI ispa`Mga daonhIM TaokxaMnaa Qar}na taaNaa, ekx laaMbalacakx

spaayarla tayaar hao[-la.

rMgaIta sT/^acao lahana taukxDo taarocyaa spaayarlamaQao Aaovaa.

pa`qama gaDd rMgaacao va naMtar ifx@yaa rMgaacao sT/^acao taukxDo

yaapa`maaNao Aaovaa. taarocaI daonhI Taokox vaLvaUna baMd kxra

mhNajao sT/^a KaalaI paDNaar naahIta.

hI taar {BaI QarlaI Asataa

sT/^acao taukxDo saapaasaarKao

vaLvaLta KaalaI yaotaIla.

1 ima.ima. jaaDIcaI taar

1

2

3

4

saipa-la gataI

45

kxa~aI

saaihtya

1 ima.ima.

jaaDIcaI taar

pauzzyaacaa

sautaar paXaI Tuqa ipakx spaaokx

1 10 ima.ima. jaaDIcaa sao.maI. laaMbaIcaa taarocaa taukxDa Tuqa

ipakxcyaa kxaDIBaaovataI gauMDaLa.

ispa`Mga kxaDItaUna baahor kxaZa.

ispa`Mgacyaa Taokxalaa

pauz\zyaacaa sautaar paXaI

icakxTvaa.

ispa`Mga saOlasar basaola ASyaa spaaokxmaQao Gaalaa.

spaaokx {Baa Qar}na

sautaar paXaI saaoDlaa

tar taao ihMdkxaLo

Gaota, Taocaa maarta

KaalaI yao[-la. paXyaacao

vajana va ispa`Mgacao

GaYa-Na yaamauLo Asao

haotao.

1

2

3

4

sautaar paXaI

46

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

rbarba^MD

Aa[-isÚmacyaa

kxaDyaa

kxagadacaI

paT\TI

kxaDopaoTIcyaa

kxaDyaa

paopar ipanax {lagaDUna italaa

Baaova%yaacaa Aakxar Va.

ha Jaalaa Baaovara tayaar, ifxrvaUna paha barM!

baajaa taaoMData Qar}na fuMxkxlaa

tar Cana saMgaIta eokxU yao[-la.

ekxa Aa[-isÚmacyaa

kxaDIvar kxagadacaI paT\TI

zovaa. daona kxaDopaoTIcyaa

kxaDyaaMcaa gaula kxaZUna tyaa

kxagadacyaa paT\TIvar daonhI

baajaUlaa zovaa. tyaavar dusarI

Aa[-isÚmacaI kxaDI zovaa.

daonhI TaokxaMnaa rbarba^MD

gauMDaLa.

1 2

1

2

saaopaa baajaa

paopar ipanacaa Baaovara

47

saaihtya

gaaoTyaa kxagad qamaa-kxaolacaa

glaasa

iDMk

qamaa-kxaolacaa glaasa AQaa- kxapaa va kxDa

kxapaUna dataorI kxra. glaasacyaa AataIla

baajaUlaa icakxTpaT\TInao daona gaaoTyaa icakxTvaa.

tayaar jabaDyaaMnaa ibajaagarMIsaazI

Baaokox paaDa. pauz\zyaacao DaoLo va kxana

banavaUna Kaacaa paaDUna glaasalaa

basavaa.

daonhIM glaasacao jabaDo ekxmaokxaMvar

zovaUna BaaokxataUna ibajaagarIcaI kxaDI

Gausavaa.

yaa kxaDIlaa ekx {BaI kxaDI baaMQaa. varcyaa

jabaDyaalaa ekx daora baaMQaa. {BaI kxaDI hataata

Qar}na ha daora AaoZa va saaoDa. kux~yaacao taaoMD

{GaDJaapa kxrola AaiNa gaaoTyaa AapaTUna

BauMkxNyaacaa Aavaaja eokxU yao[-la.

1

2 3

kxL sau~aI kux~aa

48

daora icakxTpaT\TI kxa~aI

saaihtya

6 3 saoM.maI. saoM.maI.

rbaracyaa taukxDyaacyaa

baajaUlaa taIna Baaokox paaDa.

á

daona kxaDyaa maQalyaa kxaDIcyaa var}na

AaiNa laUpacyaa kxaDyaaMcyaa KaalaUna ivaNaa.

ivaNalaolyaa kxaDyaa Qar}na maSaIna gaaola

ifxrivalao tar iSalaa[- maSaInacaa iSavaNyaacaa

Aavaaja yao[-la.

ekx JaaDacao kxaovaLo paana laUpacyaa maQalyaa

kxaDIvar zovalao AaiNa maSaIna ifxrvalao tar

kxahI vaoLata paana baahor paDola AaiNa

tyaavar iSavaNyaacyaa KauNaa idsaUna yaotaIla.

ekxa KaraTyaacyaa laaMba

kxaDIcaI Taokox rbaracyaa

kxDocyaa daona BaaokxaMmaQao

Gaalaa. MmaQalyaa Baaokxata

dusarI KaraTyaacaI kxaDI

Kaaocaa.

rbarI capalaocaa taukxDa paana

4

3

1 2

iSavaNa maSaIna

49

KaraTyaacyaa kxaDyaa kxa~aI

saaihtya

kxDUinaMbaacyaa

inaMbaaoLyaa

baaBaLIcaI CaoTI

fxaMdI va kxaTo

rbarcaa taukxDa

baaBaLIcyaa kxaTyaaMlaa daona inaMbaaoLyaa

TaocaUna Gyaa. Asao Anaokx DMbaola tayaar kxra.

baaBaLIcaI fxaMdI rbaracyaa

baosacyaa Baaokxata KaaocaUna {BaI

kxra. tyaacyaa SaoMDyaalaa ekx

baaBaLIcaa kxaTa dao%yaanao baMaQaa.

kxaTyaacyaa Taokxavar ekx

DMbaola Alagad xzovaa.

Aataa pa`tyaokx inaMbaaoLIcyaa AaQaaro ekx ekx DMbaola taaola saaMBaaLUna tyaaMcaI saMtauilata rcanaa

kxra. tyaamauLo ekx Canasao maorI gaao ra{M]D tayaar hao[-la. Aataa maQalyaa kxaDIlaa hlakoxsao

ifxrivalao Asataa maorI gaao ra{M]D inaMbaaoLyaa na paDtaa baraca vaoL ifxrta rahIla.

à

à à

à à

1

3

2

inaMbaaoLIcaa paaLNaa

50

daora

saaihtya

ba^alapaonacyaa irifxlacaa AataIla vyaasa kxsaa maaojataa yao[-la?

saaopao Aaho. yaasaazI kxagadacaI baarIkx Taokxdar paT\TI

kxapaa.

hI Taokxdar paT\TI ica~aata daKaivalyaapa`maaNao irifxlacyaa Aata Alagad

Zkxlaa. taI zraivak AMtarca Aata jaa[-la. jaasta Aata ZkxlaU nakxa.

paT\TI irfxIlacyaa TaokxapaaSaI dumaDa va itaqao KaUNa kxra.

paT\TI baahor kxaZUna KauNaopaaSaI kxapaa.

yaa kxapalaolyaa jaagaI

paT\TIcaI r}MdI fUxTpaT\TIcyaa

sahayyaanao maaojaa. haca

irfxIlacaa AataIla vyaasa

haoya.

1

2

4

3

5

saUXma maapana

irkxamaI irifxla kxagadacaI paT\TI

51

kxa~aI

saaihtya

NEWSPAPER

vata-maanapa~aacao kxagad

ha i~akxaoNa {lagaDUna capaTa kxra.

taao paunha jaagaovar AaNaa. hIca kRxtaI kxagadacyaa Davyaa baajaUlaahI kxra.

hI GaDI GarasaarKaI idsaola. DavaIkxDcaI GaDI dumaDa.

paUNa- vata-maanapa~a Gyaa. GaDIcaI baajaU var

Qar}na maQao {BaI GaDI Gaalaa va {lagaDa.

{javaIkxDcaa kxaopara maQalyaa GaDIcyaa

roYaopaya-Mta dumaDUna ekx i~akxaoNa banavaa.

maga {javaIkxDcaI GaDI Gaalaa.

1 2

3

4

5 6

7

paoparcaa baa^@sa

52

yaacapa`maaNao maagaIla baajaUnaohI dumaD Gaalaa va

baMd kxra.

yaata taumhI Anaokx ikxrkxaoL vastaU zovaU

Sakxtaa.

kxagadacaa taLakxDcaa pauZcaa Baaga AQyaa-ta

dumaDa. tyaalaa parta ekx dumaD Gaalaa va ADkxvaa.

Aataa GaDyaa hlakoxca {GaDa va tyaManaa

Dbyaacaa Aakxar Va.

ha vata-maanapa~aacaa Dbaa tayaar Jaalaa.

8 9

10 11

12

53

saaihtya

f`uxTI sT/^a baarIk taar taarocao vaoYTNa (islavh)

1 ima.ima. jaaDIcaI taar Gao{]na taI islavh

maQao Gaalaa. taaromauLo islavhlaa kxDkxpaNaa

yao[-la.

yaa taarolaa zraivakx

AMtaravar dumaDUna paMKyaacyaa

GaDIcaa Aakxar Va va

tyaacaI Taokox javaL AaNaa.

ekxa TaokxacaI jaada taar, dusa%yaa Taokxacyaa taarocyaa

islavhmaQao ADkxvaUna baMd kxra. varIlapa`maaNao jaaoD tayaar kxra.

1

2

3

4

saaopaa maok^xnaao

54

daonacao jaaoD AaiNa sT/^a

vaapar}na i~akxaona, caaOkxaona,

YaTkxaona ASaa ivdimataIya

rcanaa kxra.

kxa~aI

yaaca pa`kxaro Gana AaiNa ipar^imaD banavaa. tao

ekxavar ekx zovaUna Garacaa saaMgaaDa banaola.

baara paacacao jaaoD AaiNa sT/^a vaapar}na

AayakxaosaahoD/^ana

banaivataa yao[-la.

30

(Icosahedron)

5

6

7

55

caar itanacao jaaoD AaiNa

saarKyaa laaMbaIcao saha sT/^a

vaapar}na catauYfxlakx

(Tetrahedron) banavaa.

naohmaIcyaa vaaparataIla saaQyaa vastaU AaiNa kxca%yaataUna gaaoLa koxlaolyaa

kxahI gaaoYTI vaapar}na taumhI AitaSaya majaodar vaO&aainakx KaoLNaI banavaU

Sakxtaa.

KaraTyaacyaa kxaDyaa AaiNa rbaracaa taukxDa vaapar}na iSavaNa maSaIna

banavaa;

Aa[-isÚmacyaa kxaDyaa, kxagadacaI paT\TI, kxaDopaoTIcyaa kxaDyaa AaiNa

rbarba^MD vaapar}na saaopaa baajaa kxra;

daona 2 ilaTrcyaa pla^isTkxcyaa baaTlyaa AaiNa icakxTpaT\TI vaapar}na

paaNyaatalyaa Baaova%yaacaI pa`itakRxtaI banavaa;

paoinsalacaa baa^@sa AaiNa daona CaoTyaa AarSaaMcaa paoirskxaopa kxra.

saaQaI roKaaMkxnao AaiNa saaopyaa saUcanaa vaapar}na ASaI BarpaUr KaoLNaI

banaivaNyaacyaa kRxtaI yaa paustakxata Aahota. kRxtaISaIla iva&aana

rabavaNyaasaazI SaaLaMmaQao AaiNa GaratahI ho paustakx AtyaMta {payau@ta

zravao.